DY SHKRIME

Mesazhi i Paqes ne nje nga veprat e Akil Kocit

Botuar tek gazeta " ILLYRIA", " Revista Kuvendi", gazeta "Telegraf", dhe revista "Pelegrin".

Duartrokitjet në ekran më përmendin se muzika tashmë ka mbaruar, tingulli i pianos është mekur dhe kori ka rënë në heshtje. Mendimet e mia kanë filluar të vlojnë (përlotur jam gjithashtu) gjatë tërë kohës së dëgjimit të “Gloria Festive - Nënës së Dhembjes ” kushtuar Nëna Tereze, nga kompozitori i shquar shqiptar Profesor Akil Koci. Menjëherë mora lapsin e fillova të shkruaj përshtypjet e mia për Gloria Festive; dy rreshta ia dërgova dhe vetë kompozitorit, duke pohuar ndrojtjjen dhe dyshuar guximin tim. E rëndësishme është kjo vepër për mua, jo vetëm si një vepër e çmuar e repertorit të pasur të muzikës klasike shqiptare, por vlera e saj shtohet në mesazhin që mban. Këtë mesazh po e shtjelloj më tej në rreshtat e këtij artikulli, me shpresën e ngjalljes së kërshërisë nga ana e lexuesit, për ta dëgjuar e ridëgjuar Gloria Festive. Veprimtaria krijuese dhe profesionale – ajo si studiues dhe gazetar - e Profesor Akil Kocit shtrihet në një periudhë prej pesë dekadash. Profesor Koci ka lindur në Prizren, ku ndoqi shkollën e mesme të muzikës, ndërsa studimet e larta i kreu në Akademinë Muzikore të Sarajevës. I konsideruar nga koleget si një kompozitor me tingull muzikor avandgardë, krijimtaria e Profesor Kocit ka pasuruar e pasuron zhanrin klasik dhe atë bashkëkohor të muzikës. Për lexuesin po përmend këngën “Zambaku i Prizrenit”, dhe baletin “ Sokoli e Mirushja”, muzika e të cilave mban emrin e kompo-zitorit. Obligimet e shumta nuk e ndalojnë Profesor Akil Kocin të jetë një mësues i palodhur në përgatitjen dhe përkrahjen e artistëve të rinj.
Në shenjë mirënjohjeje për krijimtarinë e kontributin e Profesor Kocit në muzikën shqiptare, dhe me rastin e 71-vjetorit të lindjes, orkestra filarmonike e Kosovës vuri në skenë dy pjesë nga muzika e kompozitori: Psalmi dhe Gloria Festive – Nënës së Dhembjes. Psalmi është një arritje më vete por, sikur përmenda dhe më lart, fokusi i këtij artikulli është në Gloria Festive – Nënës së Dhimbjes. Tre janë komponentët e saj: muzika, kori dhe recituesja. Integrimi i recitueses Safete Rugova është një surprizë e këndëshme, duke qenë se në kësi rastesh dëgjuesi pret debutimin e sopranos. Vargjet janë një përzgjedhje e krijimeve të disa poetëve shqiptarë, mes tyre: Ali Podrimja, Mark Krasniqi, Enver Gjerqeku e Zoi Shyti. Gloria Festive është një vepër, ku Profesor Akil Koci prezanton njeriun me luftën e tij, për të bërë paqe me padrejtësitë dhe mundësia për ta arritur Paqen përmes dashurisë së prezantuar në figurën e Nëna Tereze. Gloria Festive hapet e qetë “ Në brigjet e Vardarit/ në agun e Prillit” me një recitim solemn e njëkohësisht të përulur, ndërkohë që i heshtur dëgjohet tingëllimi i një këmbane. Ёshtë këmbana, që njofton lindjen e një mrekullie, atë të fëmijës, të Gonxhe Bojaxhi. Njerëzimi, më pas do ta njihte si Nëna Tereze, murgesha shqiptare, që dha dashurinë am’nore pa kufi e dallim “ për të vegjël/ për t’bardh’ e t’zi”. Kjo dashuri e dashamirësi për njeriun është një nga virtutet e Nëna Tereze, me rrënjë të thella në “traditën e lashtë/ të bujarisë shqiptare”. Kompozitori Akil Koci, i kujton shqiptarit, traditën e bujarisë, që së fundi duket se është groposur diku në thellësitë e tokës nga ku e ka vështirë të dalë, e akoma qëndron në errësirë. Nga errësira kërkon ta nxjerrë kompozitori e dëshiron ta ulë përsëri këmbëkryq në vatrat shqiptare.
Muzika fillon të marr hov ngadalë, tingujve të qetë të këmbanës u shtohen sikur fshehurazi, ato të daulleve. Këto tinguj i shtojnë një ton shqetësimi atyre të këmbanës, duke triumfuar më pas në një shpërthim energjik e tragjik të të tërë orkestrës. Befasues është ky hov i menjëhershëm për dëgjuesin, ai përballet me një vepër muzikore, që i provokon ndërgjegjen. Muzika gjëmon e fuqishme, marramendëse me një kushtrim e një tingull marshi, që tregon se mendimet e kohët për njeriun janë të turbullta. Ky lloj tingulli i muzikës së Profesor Akil Kocit nuk është rastësi, në to ndjehen notat e valleve shqiptare: ajo e malësisë, e shpatave, e Skënderbeut. Në veprën e Profesor Kocit, njeriu është i kapur në një agoni dhe luftë: me veten,‘mes vedi’, me botën e me padrejtësitë, që koha e shekujt i kanë vënë mbi supe. Ai përpëlitet në agoninë e dhimbjes e lufton me vdekjen që i është ulur në sofër. Angazhimi i menjë-hershëm i harqeve dhe qetësimi i daulleve zbusin pak tonin tragjik të veprës dhe muzika i përshatet meditimit të njeriut. Njeriu përpiqet të marrë pak frymë e të shkundë agoninë. Kjo përpjekje për momentin është një antagonizm i ndjenjave të tij: dëshira për të mirën, për të gjetur paqe dhe revolta për hakemarrje. Ky antagonizëm, në veprën e Profesor Kocit merr formën e një monologu, ku kori e muzika ndërthuren e krijojnë replikat e këtij monologu. Sërish muzika vazhdon me nota dramatike, prekëse e të zymta, si një marsh ankthi e lufte. Asgjë nuk është e qetë, gjithëçka vlon, shpirti e mendja e njeriut në veprën e Profesor Kocit vazhdojnë të jenë të zymta nga dhimbja e padrejtësia, në harresë është Zoti, në harresë është Nëna Tereze. Kori fillon të këndojë, këtë herë ai është zëri i arsyes, që qartëson logjikën e paqartë të njeriut të lodhur. Ai, njeriu, përmes korit, vazhdon të numërojë lëngatat, qarjet, vdekjen, dhembjen që e ka plakur dhe e ka bërë të motshëm. Çfarë të bëjë njeriu? Do të jetë i mirë, do të ndryshojë por s’mundet. Kompozitori nuk ngelet në përsiatjet e ankthit të njeriut, tjetërkund e ka ai qëllimin dhe i kthehet Nëna Tereze. Një ritëm të ngadaltë merr muzika. Zëri i qartë e kumbues i recitueses i rikujton njeriut, dashamirësinë e Nëna Tereze, e cila në momentet e dëshpëritmit iu gjend pranë njeriut duke i nanuritur “ Zoti qoftë me ju”. Kjo nënë ishte “një Mëmë Shqiptare”, e cila ka vite që në vesh i nanurit edhe shqiptarit. Kompozitori Akil Koci i kërkon njeriut të shkundë mllefin që e ka ngulitur përpara altarit të tij dhe, si djalli nuk e le të qetë të gjejë paqe. Kompozitori i sjell shqiptarit, dorën e Nëna Tereze, e cila “ mbi eshtrat e shqetësuara, lan shkrumin e lan vdekjen”. Profersor Koci i jep njeriut, shqiptarit, dorën e Zotit, e thërret atë nën çatinë mbrojtëse të tij, e thërret për paqe.
Këtu orkestra pothuajse pushon, pianoja fillon të shoqërojë korin në këndimin e Meshës, duke gëzuar për zgjimin e një fillimi të ri. Kori thërret dëgjuesin, shqiptarin, për t’u bashkuar në “ shpresën e lindjes në vajtim”. Fton t’i zgjatim dorën njëri- tjetrit, sikur Zoti e Nëna Tereze i zgjati njeriut, dorën e dashurisë, duke përmbushur qëllimin final të kompozitorit Akil Koci; për të cilin mirëdashësia, mirëkuptimi mes njerëzve janë të mundëshme, sepse rrënjet i kanë të thella në bujarinë shqiptare. Janë këto rrënjë, që Nëna Tereze mori me vete dhe preku njerëzimin e udhëhequr nga Zoti, që më 19 Tetor 2007 çuan në shenjtërimin e saj, në përmbushjen profetike të vargjeve të vepres kur “ këmb-anat e rënda/ në botën mbarë/ “ jehuan “gëzueshëm/ për nder të një emri shqiptar.”
Kompozitori Akil Koci e fton shqiptarin të mbjellë në zemër dashurinë - dhe atëherë kur mendja është e turbullt- duke ndjekur shembullin e shenjtores Nëna Tereze. Gloria Festive – Nënës së Dhembjes nuk është vetëm një vepër e muzikës klasike shqiptare, por është një Hymn Paqeje drejtuar popullit shqiptar brenda dhe jashtë trojeve të Republikës së Shqipërisë nga biri i trungut të saj, kompozitori i shquar Akil Koci.

© Aida Dismondy 22 TETOR 2007

Ka ardhur koha të bisedojmë me fëmijët mbi abuzimet seksuale
Botuar tek "Revista Kuvendi" dhe gazeta " Ndryshe"

S’ka shumë ditë që trupi i dhjetëvjeçarit Bekim Çenga u gjet i pajetë, tmerrësisht i dhunuar nga dora dhe veprimet monstruoze të Shpëtim Zikos. Gazetat rendën të japin detajet e lajmit të kobshëm, pa marrë parasysh ndjenjat e familjes të të ndjerit dhe moshën tepër të njomë të Bekim Çengës. Madje ishin të menjëhershëm për të dhënë dhe diagnozën për Shpëtim Zikon, duke e cilësuar të “sëmur mendor”. Sa tipike për shoqërinë! Kur gjërat nuk venë mbarë e gjejmë zgjidhjen tek “sëmundjet mendore” dhe, kështu lirojmë kriminelet, mbasi i mbajmë mbyllur për disa muaj në ndonjë spital psikiatrik. Ndërkohë që këta me të qenë të lirë bëjnë llogari për të gjetur viktima të tjera. Mjaft, mjaft me këto ekspertiza fallco. Shpëtim Ziko është një maniak seksual, që çdo veprim të tij e bëri me paramendim. Ai është pjesë e asaj kategorie njerëzish që marrin e shkelin brutalisht ndjenjat e fëmijëve tanë e vrasin, duke përdhunuar trupat e pambrojtur të tyre. Pse diagnoza “ i sëmur mendor”? Mos vallë s’duam të pranojmë se në shoqerinë shqiptare ekzistojnë abuzues seksualë? Apo duam të qetësojmë publikun, që të mos alarmohet dhe të realizojë mendimin, “zbutjen”, se jeta e perditshme e fëmijëve ka ndryshuar. Fëmijët po shiten, po përdoren si prostituta, po dërgohen jashtë atdheut, po detyrohen në punë të rënda, po detyrohen të sigurojnë bukën e familjes, duke braktisur shkollat e mbushur rrugët me objekte të vogla për të shitur, apo duar që zgjaten për të lypur, po përfundojnë viktima të krimit. Ky është realiteti i shoqërisë shqiptare, që mënjanohet sikur të mos ekzistonte, apo sikur një dorë magjike do të rregullohnte gjithëçka. Bekimi nuk vjen më në jetë, por ata që janë sikur Shpëtim Ziko, jo të “sëmurë mendorë”, por njerëz pa vlera do të vazhdojnë të jenë mes nesh. Ёshtë detyra jonë si prinder të këshillojmë fëmijët, që të kujdesen të mos bëhen viktima të abuzimeve seksuale, njësoj siç bisedojmë me ta të kenë kujdes nga makinat kur kalojnë rrugën, kujdes kur zgjedhin shokët apo kur shkojnë në shkollë.Ne, si prindër nuk mund të bëjmë gjithëçka për të mbrojtur një qind për qind fëmijët por, duke i mësuar e biseduar me ta, mundësojmë pajisjen e tyre me dijen e nevojshme për t’u mbrojtur. Dije që shpesh në raste të tilla u shpëton jetën. Duke pasur parasysh statistikat, viktimat e abuzimeve seksuale janë zakonisht fëmijë nën moshën 10 vjeç. Abuzuesit zakonisht janë njerëz të njohur të familjes, më të moshuar ose fëmijë të rritur. Shpëtim Ziko e njihte Bekim Çengën. Më poshtë vijojnë disa udhëzime, që prindërit mund t’i përdorin e ndihmojnë fëmijët t’u shmangen abuzimeve seksuale. Dikush mund të mendojë se kjo temë është tabu. A do të qëndrojmë akoma indiferentë dhe të lejojmë jetë të pafajshme të humbin në duart e këtyre monstrave? Abuzuesit seksualë të fëmijëve nuk mendojnë për tabu, ata mendojnë për viktimën tjetër. Si prindër është përgjegjësia jonë të mbrojmë fëmijët. Komunikimi është një nga themelet e marrëdhënies prindër - fëmijë. Bisedoni me fëmijët, djem e vajza. Këshilla ” Hap sytë, kij kujdes” nuk mjafton. Në bisedën me fëmijët duhet të jemi konkretë. Si prind vendos kur, ku dhe si do të bisedosh mbi këtë subjekt me femijën. Nuk është e thënë të japësh detaje. E rëndësishme është biseda.Mbajeni komunikimin të hapur, ndërtoni besimin tek fëmija, duke treguar se si prindër i kushtoni vemendje shqetësimeve, problemeve, jetës së fëmijës.Mësoni fëmijët të mos shoqërohen me njerëz më të mëdhenj në moshë. Natyrisht, shoqërimi me më të medhenjte ka anet e veta pozitive por jeni të arsyeshëm dhe gjithëçka me masë. Mëso ku shkon, me kë dhe çfarë bën fëmija. Kjo s’do të thotë të luani rolin e policit, por drejtojuni fëmijës me pyetje të natyrës: “ Ku ishe sot? Ç’bëtë sot me shokët? A ndodhi ndonjë gjë e veçantë?”Udhëzoni fëmijët të mos hyjnë në shtëpinë e dikujt vetëm, nëse aty s’ka njerëz të tjerë. Nëse do të largohen me ndonjë më të rritur të njoftojnë prindërit. Nëse dikush i propozon për të shkuar në një xhiro me makinë, apo për një shetitje mësoni fëmijët të thonë “jo” dhe të kthehen menjëherë në shtëpi. Në rast rreziku të thërrasin për ndihmë. Mësoni fëmijët të luajnë me shokët e tyre dhe të mos shkojnë diku apo me dikë vetëm, kurrë vetëm. Bisedoni me femijët të mos pranojnë dhurata nga të njohur e të panjohur, pa prezencën e prindërve. E di, duket e çuditëshme të mos pranosh dhuratë, por nëse dikush vërtetë do që t’i dhurojë diçka fëmijës, do ta bëjë këtë natyrisht në prezencën e prindërve. Mësoni fëmijët të mos u afrohen makinave, që pyesin për drejtime, por të qëndrojnë në distancë prej disa metrash e të rrinë afër me shokët. Nëse fëmija merr mësime private, qëndro aty derisa mësimi të mbarojë. Këto duhet te jenë biseda të shpeshta. Sikur u përmend më sipër, si prind vendos kur, ku dhe sesi do të bisedosh me fëmijën mbi këtë subjekt. Ёshtë e rëndësishme të udhëzohen fëmijët se disa pjesë të trupit janë private e se askush nuk duhet t’i prekë, përveç mjekut në prezencën e prindit. Mund t’i thuash vajzës apo djalit:” Të keqen mami, babi, ç’pjesë të trupit mbulohen nga rrobat e banjës janë private dhe askush nuk duhet t’i prekë. Mos lejo njeri të të heqë rrobat, të fusë duart në rroba, apo nën fustan. Kur dikush të thotë zhvishu, mos prano. Nëse dikush të thotë, që ta zhveshësh, mos prano. Nëse dikush të prek a të puth në një mënyrë që të bën të ndjehesh keq, largohu menjëherë, hiqja dorën a duart dhe trego në shtëpi. I thuaj mamit e babit.” Ёshtë e rëndësishme, që fëmijët të ndjejnë, se ata mund të vijnë në shtëpi dhe të bisedojnë për sa u ka ndodhur, pa pasur frikë se do të dënohen apo ndëshkohen për çfarë mund t’u ndodhë. Abuzuesit i bëjnë fëmijët shpesh të ndihen fajtorë për ç’ka atyre u ndodh, ata i kërcënojnë fëmijët “se po tregove do të vras mamin dhe babin”. Pra, të dhënit mbështetje fëmijës i fuqizon dhe i jep mundësinë për t’u ndjerë të sigurt e të dinë se kanë prindërit për mbështetje. Këto janë disa këshilla që mund t’u jepen fëmijëve në edukimin e përditshem. Ёshtë një hap i parë në mbrojtjen e fëmijëve nga abuzuesit seksualë, duke i pajisur me njohuri për vetëmbrojtje e vetëpërgjegjësi. Jeta e Bekim Çengës dhe e fëmijëve të tjerë të abuzuar seksualisht është tejet e vlefshme për të qenë indiferentë. Njerëz të kategorisë së Shpëtim Zikos nuk janë të sëmurë mendorë; ata janë abuzues, të vetëdijshëm për veprimet e tyre dhe çdo gjë e kryejnë me paramendim.Të flasim, të bisedojmë e të udhëzojmë fëmijët, është gjëja më me vlerë që mund të bëjmë për ta. E, kështu si prindër e shoqëri t’i mbrojmë fëmijët tanë!

© Aida Dismondy 5 Nentor 2007